Allemaal mensen… Apologische spreekwoorden

Verzameld en ingeleid door Dr. C. Kruyskamp

INLEIDING
Apologische spreekwoorden zijn spreekwoorden van het type ‘Alles met mate, zei de snijder, en hij sloeg zijn vrouw met de el’. De term schijnt het eerst gebruikt te zijn door J. F. Schütze in een artikeltje ‘Apologische Sprüchwörter der niedersächsisch-holsteinischen Volkssprache’ in de Neue Teutsche Merkur van October 1800, waarin hij zijn Holsteinisches Idiotikon aankondigt, en in dat Idiotikon zelf (dl. IV, bl. 93 [1806]), waar hij zonder verdere commentaar spreekt van ‘Apologische Spruchwörter wo ein gewisser mit einen (sic) Kern oder Denkspruch redend eingeführt wird’. A. Hoefer, de eerste die er iets uitvoeriger over schreef 1, noemt ze ‘apologische oder Beispiels-sprichwörter’, terwijl F. Seiler er de naam ‘Sagwort’ voor bedacht. In het Engels bestaat ook geen vaste benaming; sommigen spreken van ‘odd similes’ 2, terwijl de Amerikaan A. Taylor de benaming ‘wellerisms’ voorstelt, naar Sam Weller uit de Pickwick Papers